Uluslararası münasebetlerde küreselleşme olgusunun kılavuzu niteliğinde olan iktisadi bağlar zamana bağlı olarak sosyal ve kültürel kurumları da etkiler. Dünya üzerinde henüz dün sayılabilecek bir maziye kadar bölgesel dinamiklerin kapsamında seyreden geleneksel tüm münasebetlerin küresel anlayışa uyum safhasının zaman alması tabiidir.
Son 40-50 sene içerisinde başlıcaları Sovyet Blokunun tasfiyesi; Ortadoğu, Afganistan’daki savaşlar; Ukrayna özel operasyonu gibi sıcak gelişmelerin Avrupa’dan başlayıp Asya’ya doğru devam eden etki alanlarında sadece küresel iktisadı değil yaklaşık 150 yıldır bilhassa Asya’yı bölgesel izolasyondan küresel vizyona taşıma görüntüleridir.
Çarlık Rusya’sının, Osmanlı Devleti ile Moldova’dan Kırım’a, Transkafkasya’ya uzanan savaşlar serisi paralelinde: Asya, Türkistan Hanlıklarını işgal siyaseti tetkik edildiğinde Rus iddialarının hilafına milletler ve devletler arası hukuka en az riayet eden taraf olmuştur. Sonrasında, Sovyetler’in ulus devlet sistemine Avrasya, Sibirya başta olmak üzere Demirperde gerisi sınırlar içinde dolaylı dolaysız iskan politikaları, zorunlu göçler ile katkıları olmuştur.
Hatırı sayılır devasa alanların yer aldığı Asya kıtasının merkezinde bölgesel izolasyondan çıkma gayretlerine bir süre öncesinden beri Atlantik tarafından ‘gaz’ verilmesi, Ukrayna geriliminden sonra Karabağ meselesi ile Kafkaslar’a sıçramıştır. Sovyetler Birliğinin dağılmasından günümüze ‘Rusya’nın arka bahçesi’ olarak nitelenen bölgede 90’lı senelerde Gürcistan-Abhazya’daki iç savaş sonrasında Rus askerlerinin Gürcistan’a girmesinden bugüne nihayet Ermenistan’da bir manevraya katılan ABD askerleri boy gösterdi.
İkinci Büyük Savaş başlangıcında (1939) Almanya ile Avrupa Kıta Merkezinden hareketlenerek çevreye yayılan, Batı’da Sovyetlere doğru vaziyet alarak devamında Uzakdoğu’da Japonya ile hızlanıp Birleşik Devletlerin müdahil olması ile neticeye vasıl olunmuş, nerelerden nerelere gelinmişti.
Günümüzde Ukrayna gerginliği(2022), sıcak çatışma olarak her ne kadar iki devleti ilgilendirirse de, mesafe olarak Avrupa Kıtasına o zamandan bu yana yakın mesafeli konumda olup, çok taraflı dolaylı müdahaleler risklerini şiddetle barındırmaktadır.
İleride muhasebesi yapılacak olan gelişmelerin nerelere dayandığı belirsiz oynak dengeler üzerinde çok yönlü ve amaçlı çözüm yolları uzayıp giderken olan bitenler hakkında samimiyet testleri aramak safdillik mertebesinde kalır.
İngiltere Dışişleri Bakanı James Cleverly, Ukrayna’yı desteklemenin zor ve acı verici olduğunu ancak müttefiklerin Kiev’i desteklemeye devam etmemesi halinde, dünyadaki durumun daha da kötüleşeceğini açıklaması bir tarafa not edilmelidir. Yanı sıra ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’ın, Rusya’nın NATO üzerindeki baskısından çekinen ABD’nin Ukrayna’yı desteklediğini, ‘bunun da tarihin gösterdiği gibi ABD’ni çatışmanın içine çekmemektir’ şeklindeki ifadesi de eklenmelidir.
