Tütün Eksperleri Derneği’nin raporunda, 2022 yılı için yüzde 17 olan yerli tütün kullanma zorunluluğunun, 2024 yılı için yüzde 25’e, 2025 yılı için yüzde 30’a çıkarılacağı belirtildi
Tütün Eksperleri Derneği, 2023 Tütün ve Tütün Mamulleri Sektör Raporu’nu açıkladı. 2020 yılında alınan kararla uygulanmaya başlanan tütün mamullerinde yerli tütün kullanma zorunluluğunun üretime olumlu yansıdığı belirtilen raporda, sözleşmeli tütün üretim miktarının 58 milyon kilogramdan, içinde bulunduğumuz 2023 ürün yılında tahmini 74 milyon kilograma yükseldiği belirtildi. 2022 yılı için yüzde 17 olan yerli tütün kullanma zorunluluğunun, 2024 yılı için yüzde 25’e, 2025 yılı için yüzde 30’a çıkarılacağının belirtildiği raporda, bu oranın Cumhurbaşkanı kararı ile kademeli olarak yüzde 45’e artırılmasının Tütün Eksperleri Derneği tarafından desteklendiği ifade edildi.
Türkiye’nin tütünde net ithalatçı durumu devam ediyor
Raporda, sarmalık kıyılmış olarak tüketilmek üzere yıllık yaklaşık 35-45 milyon kilogram yaprak tütünün kayıt dışı olarak üretildiği tahminine yer veridi. 20 yıl içinde dal sigaraların ortalama ağırlığının 0,8632 gramdan 0,5501 grama düştüğü bilgisine yer verilen raporda, sigara üreticisi firmaların üretimde kullandıkları 1 kilogram tütünü 2003’te 58 paket sigara fiyatına satarken, aynı miktarda tütünü 2023 yılında 91 paket sigara fiyatına sattıkları vurgulandı. Raporda, sigara piyasasında; 2023 yılında Türkiye’de iç piyasada satılan sigara adedinin önceki yıla göre yaklaşık yüzde 17,6 artışla 137 milyar adedin üzerine çıktığı aktarıldı.
Raporda, Türkiye’de geçtiğimiz yıl 609 milyon dolarlık tütün ithal edildiği, buna karşı 265 milyon dolarlık tütün ihraç edildiği ve tütün kısmında net ithalatçı durumun devam ettiği, tütün ihracatının yanında 680 milyon dolarlık tütün mamulü ihracatı ile beraber toplam 945 milyon dolar ihracat gerçekleştirdiği belirtildi.
Derneğin raporunda, toplam 260 bin perakende tütün mamulü ve alkollü içki satıcısının yanı sıra, binlerce üretici ve 500’den fazla firmanın faaliyet gösterdiği sektörü düzenleyen ve denetleyen Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı’nın, Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak özerk bir yapıya kavuşturulması gerektiğine vurgu yapıldı.
Kayıt dışı tütün piyasasında büyüme
Raporda, sarmalık tütünlerin yüzyıldan fazla bir süredir Doğu-Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde birkaç milyon kilogramı geçmeyen miktarda ve lokal ölçekte üretilmiş olmasına rağmen özellikle 2010 yılından sonra tütün mamullerinden alınan vergilerde ki artışların ‘Kayıt Dışı Sarmalık Kıyılmış Tütün’ olarak nitelenen piyasanın büyümesine ve Türkiye çapında yayılmasına neden olduğu belirtildi. Sarmalık kıyılmış olarak tüketilmek üzere yıllık yaklaşık 35-45 milyon kilogram yaprak tütünün kayıt dışı olarak üretildiği tahminine yer verilen raporda, bu miktarın 2022 ürün yılında 29,4 milyon kilogramının kayıtlara geçtiği ifade edildi.
Yerli tütün kullanımı destekleniyor
Tütün Eksperleri Derneği Yönetim Kurulu’nun hazırladığı raporda “2021 ve 2022 ürün yıllarında, firmalar tarafından sözleşmeli üretim kapsamında gerçekleştirilen resmi alım miktarı yaklaşık 58 milyon kilogram olarak gerçekleşirken, 2023 ürün yılında ise bu miktarın 74 milyon kilogram civarında olacağı tahmin ediliyor. Satın alınan tütün miktarındaki bu artışın, tütün mamulü üreticilerine getirilen, yurt içinde satılan tütün mamullerinde yerli tütün kullanma zorunluluğunun olumlu bir yansıması olarak değerlendiriliyor. 28 Ekim 2020 tarihinde yayınlanan 7255 Sayılı Kanun ile tütün mamulü üreticileri 2022 yılı için yüzde 17, 2023 yılı için yüzde 21, 2024 yılı için yüzde 25, 2025 yılı için yüzde 30 olarak yerli tütün kullanmak zorunda olup, Cumhurbaşkanı bu oranı yüzde 45’e kadar artırmaya yetkili. Bu oranın kademeli olarak yüzde 45’e artırılması Tütün Eksperleri Derneği tarafından destekleniyor” denildi.
İç piyasada satılan sigara adedinde %17,6 artış
İç piyasaya arz edilen tütün mamullerinin satış miktarları ve parasal karşılığı incelendiğinde, 2023 yılı içerisinde toplam 291,8 milyar TL’lik bir perakende satış hasılatına, makaron ve sigara kâğıdının da tahmini perakende satış hasılatı eklendiğinde, toplam tütün mamulü piyasasının yasal perakende satış hacminin 350 milyar TL civarında olabileceği belirtilen raporda, sigara piyasasında; 2023 yılında Türkiye’de iç piyasada satılan sigara adedinin önceki yıla göre yaklaşık yüzde 17,6 artışla 137 milyar adedin üzerine çıktığı aktarıldı.
Raporda, şu ifadelere yer verildi: “Dal sigaraların ortalama ağırlığı, 2003 yılında 0,8632 gramdan, 2023 yılında 0,5501 grama düşmüş olup, üretici firmaların 2003 yılında sigara üretiminde kullandıkları 1 kilogram tütünü 58 paket sigara fiyatına sattıkları, 2023 yılında ise aynı miktarda tütünü 91 paket sigara fiyatına sattıkları söylenebilir. Türkiye’de yerleşik sigara üretim firmalarının (ihracat dahil) yerli tütün kullanım oranı 2003 yılında yüzde 42, 2006 yılında yüzde 35 iken bu oran 2008 yılında TEKEL’in sigara biriminin özelleştirilmesinden sonra Tütün Fonunun da sıfırlanması ile birlikte, azalarak 2020 yılı itibarıyla yüzde 11,35’e düşerken, yerli tütün kullanma zorunluluğu sonrasına 2023 yılında yüzde 16,99’a çıktığı görüldü.”
Türkiye’de 2023 yılında 945 milyon doları aşan ihracat
İç piyasaya sunulan; sarmalık kıyılmış tütün mamulü üretimi için 50 gram ve 100 gram nargilelik tütün mamulü için ise 25 gram ambalaj zorunluluğu getirildiği ifade edilen raporda, “TADAB verilerine göre, Türkiye’de 2023 yılında, 609,6 milyon dolar karşılığında, 108 bin 542 ton yaprak tütün ve tütün mamulü üretiminde hammadde olarak kullanılan ara ürün şeklinde tütünün ithalatı ile 264,7 milyon dolarlık yaprak tütün ve tütün mamulü üretiminde hammadde olarak kullanılan ara ürün şeklinde tütün ile 680 milyon dolarlık tütün mamulü olmak üzere, toplamda 945 milyon dolar üzerinde ihracat gerçekleştirdi. Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan düzenleme ile tütün, tütün mamulleri, makaron, yaprak sigara kâğıdı, sigara filtresi, alkol ve alkollü içkilerin üretim ve ithalat faaliyetleri ile tütün ticareti yetki belgesi kapsamındaki faaliyetlere ilişkin; izin, uygunluk ve yetki belgeleri ile ilgili olarak 50 milyon TL’ye kadar ‘teminat’ alınması hükme bağlandı” ifadelerine yer verildi.
| “Tütün Eksperliği Yüksek Okulu’nun şartları iyileştirilmeli” |
| Kamuya 1997 yılından beri tütün teknolojisi mühendisi ve tütün eksperinin alınmamasının önemli bir sorun olduğuna değinilen raporda, “Halen kamuda görev yapan Tütün Teknolojisi Mühendislerinin önümüzdeki 10 yıl içerisinde tamamına yakınının emekli olabileceği göz önüne alındığında, sektörün tüm dinamiklerini bilen ve bu konuda özel eğitim almış bir meslek grubu olmadan piyasanın gözetim ve denetim faaliyetlerinde yetersiz kalınabileceği, günün koşullarına uygun mevzuat hazırlanmasında sıkıntı yaşanabileceği düşünülüyor. Tütün Eksperliği Yüksek Okulu’nun şartlarının iyileştirilerek, mezunlarının sayı ve donanımlarının arttırılması konusu da önemli bir ihtiyaç olarak gündeme alınmalı” denildi. |
