Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan 2024 yılı Mart ayı bütçe rakamlarına göre, ilk iki ay aylık 150 milyar civarında gerçekleşen açık, Mart ayında 200 milyarı aştı ve toplam ilk çeyrek açığı 513,4 milyar lira oldu. Mart ayı gelirleri 483,8 milyar, giderleri ise 692,8 milyar olarak gerçekleşti. Gelirlerin %86,9’u 420,5 milyar lira olarak vergi gelirlerinden oluşurken faiz dışı giderler 618,3 milyar, faiz giderleri de 74,6 milyar lira oldu. Geçen yıl Mart ayı faiz giderleri 45,1 milyar lira idi.
İlk üç ayda bütçe giderlerinin %105,86 artarken gelirlerinin %106 artması açığı devam ettirdi. Ancak faiz giderlerinin geçen yılın ilk üç ayına göre %148,84 artarak 100,7 milyardan 250,5 milyara yükselmiş olması dikkat çekiyor. Ortalama aylık açığı yükselten de bu giderdeki artış oldu. 2024 yılı bütçesinde toplam faiz giderleri 646,1 milyar’dan 1.254 milyara %94 oranında artacak şekilde programlanmış. Bu da yaklaşık aylık 100 milyar lira faiz gideri anlamına geliyor. İlk üç ayda gerçekleşen açık ise ortalama aylık 170 milyarı geçmiş durumda..
2024 yılının Ocak ayı giderlerinin iki büyük kalemini %69,81 ile personel giderleri ve cari transferler oluşturuyor. Personel giderleri %141,96 artarak 274,6 milyardan 664,3 milyara yükselerek giderlerin %30,89’unu; cari transferler ise %80,13 artarak 464,8 milyardan 837,2 milyara yükselerek toplam giderlerin %38,93’ünü oluşturdu.
Bütçenin toplamda %106 oranında artan gelirleri içinde vergi gelirleri %112,98 artarak 631 milyardan 1.343,9 milyara yükselirken, toplam gelirlerin %82,1’ini oluşturdu. Geçen yıl bu oran %79,4 idi.
Aşağıdaki tabloda 2023 ve 2024 yıllarına ait Ocak-Mart ayları bütçe kalemlerindeki gerçekleşmeler ve artış oranları yer alıyor.
- Yukarıdaki tablodaki cari transferlerin alt kalemlerine baktığımız zaman 837,2 milyar liralık giderin 79 milyar lirası görevlendirme gideri ve bu rakamın 55 milyar lirası da KİT görevlendirme giderleri;
- 183,6 milyardan %117 artarak 398,6 milyar liraya çıkan hazine yardımları, -ki bu son rakamın içinde 135,4 milyar lira devlet sosyal güvenlik katkısı ve 36,6 milyar lira da sosyal güvenlik açığı finansmanı yer alıyor. Sosyal güvenlik açığı finansmanı 2024 yılı için 385,6 milyar olarak öngörülmüş bulunuyor.
- 69,6 milyar lira SSK 5 puan indirimi giderleri, 22,7 milyar lira da emeklilere ek ödeme bulunuyor.
- Tarımsal destekleme ödemelerinin de %58,3 artarak 24,6 milyardan 38,9 milyara yükselmiş olması dikkat çekiyor.
- Hane halkına yapılan diğer transferlerde azalma var. Bu gider 55,9 milyardan 45,6 milyara gerilemiş bulunuyor. Sermaye giderleri %93,09 artarak 49,5 milyardan 95,6 milyara, borç verme işlemleri %370,8 artarak 20,8 milyardan 97,8 milyara yükselmiş bulunuyor. Bu kalemde KİT sermayesinin 13,4 milyardan 71 milyara yükselmiş olması bu artışın başlıca nedeni olarak gözüküyor.
- Gelir kalemlerine baktığımızda birinci sırada 168,1 milyardan %80,34 artarak 303 milyara yükselen ithalde alınan Katma Değer Vergisi,
- İkinci sırada %109,3 artarak 135,3 milyardan 283 milyara yükselen Özel Tüketim Vergisi;
- Üçüncü sırada %119,8 artarak 117,2 milyardan 257,5 milyara yükselen Gelir Vergisi;
- Dördüncü sırada da %215,6 artarak 70,3 milyardan 221,9 milyara yükselen dahilde alınan katma değer vergisi yer alıyor.
- Özel Tüketim vergisi alt kalemlerinde motorlu taşıtlardan alınan ÖTV %68,9 artarak 61,8 milyardan 104,4 milyara; petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV %330,6 artarak 18,6 milyardan 80 milyara; alkollü içeceklerden alınan ÖTV %60,2 artarak 11 milyardan 17,8 milyara; tütün mamullerinden alınan ÖTV %86,6 artarak 30,9 milyardan 57,7 milyara; dayanıklı tüketim ve diğer mallardan alınan ÖTV de %86,21 artarak 11,4 milyardan 21,3 milyara yükselmiş durumda.
- Gelirlerin %82,09’u Vergi Gelirleri; Gelir ve Kazanç Üzerinden Alınan Vergiler %17,7; Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Vergileri %36,13 ve Uluslararası Ticaret ve Muamelelerden Alınan Vergiler de toplam vergilerin %21,45’ini oluşturuyor.
