ENSAR ÇIRAK
Türkiye’nin gelişme trendini belirleyen Türkiye Ar-Ge ve İnovasyon Raporu’nun 2023 sonuçları açıklandı. 2022 yılında firma sayısının yüksek teknoloji sektörlerinde 600, yazılım sektöründe ise 3 bin 500 arttığı belirtilen rapora göre, Türkiye’deki toplam firma sayısındaki artışın yüzde 10’u yüksek teknoloji imalatı ve yazılım sektöründen geldi.
Bu yıl dördüncüsü açıklanan Türkiye Ar-Ge İnovasyon Raporu Direktörü ve Ser Akademi Genel Müdürü Dr. Ömer Özdinç, Ar-Ge ve inovasyon tarihinin son 16 yılında olan bir ekip olarak dünya çapında onlarca veriden çıkan sonuçlar ışığında raporu hazırladıklarını belirtti. Türkiye’nin imalat sanayi ihracatında 1962 yılında 4 milyon dolar civarındayken, Dünya Bankası verilerine göre bugün 190 milyar dolara yaklaştığının altını çizen Özdinç, “Son 60 yılda dünyada bu değeri en çok artıran ilk 3-4 ülkeden biriyiz. Yüksek teknoloji ve orta-yüksek teknolojinin toplam payı bu tutar içinde yüzde 35’i aştı. 1962’de 70 ülke içinde 43’üncü sırada olan Türkiye, bugün 103 ülke içinde 21’inci sırada yer almakta” dedi.
İhracatta katma değerli yükseliş sürüyor
Teknopark şirketlerinin ihracatının cirolarının yüzde 68’ine ulaşmasının yanında, yazılım ve yüksek teknoloji ihracatının ilk kez ciro içinde yüzde 21’e ulaşması da raporda dikkat çekti. Buna göre, yazılım sektörünün önceki yıla göre yurt içi satışları dolar bazında sadece yüzde 5 civarında artarken yurt dışı satışları yüzde 20 oranında yükseldi ve yüzde 15 olan özel sektör genel artış ortalamasının üzerine çıktı. Böylece, yazılım sektörü ilk defa ciro içindeki ihracat oranını yüzde 21’e çıkardı.
Ar-Ge personel sayısını en çok Türkiye artırdı
Türkiye ekonomisinin bugününe ve geleceğine ışık tutan raporda, Türkiye’nin Ar-Ge personelinin artmaya devam etmesinin yanında, 12 yıl önce sadece yükseköğretimin yarısı kadar Ar-Ge personeli istihdam eden özel sektörün Ar-Ge personeli istihdamında yükseköğretimi geçtiğine dikkat çekildi. Bu da özel sektörün Ar-Ge yatırımlarına daha çok odaklandığını gösterdi. Buna göre, Türkiye, OECD ülkeleri içinde yüzde 11 ile Ar-Ge personeli sayısını en çok artıran ülke konumuna yükseldi. Yüksek teknoloji ve yazılım bir yıl içinde 52 binin üzerinde istihdam sağlayarak bu alanda liderliğini sürdürdü.
Türkiye, Ar-Ge harcamalarında ikinci sırada
Türkiye’nin OECD ülkeleri içinde İzlanda’dan sonra nüfus başına Ar-Ge harcamalarını yüzde 14 ile en çok artıran ikinci ülke olduğu açıklanan raporda, son 7 yılda Ar-Ge harcamalarında yüzde 104’lük artış ile OECD içinde artış trendinde lider konuma yükseldiği görülüyor. 2022’de enerji ve ulaşım telekomünikasyon alanlarında büyük artışlar yaşanan Ar-Ge harcamalarında yüzde 12’lik artışla kamunun en çok artış sağladığı belirtilen raporda, özel sektörün payının yüzde 61,4, kamunun payının yüzde 4,8 ve üniversitenin payının ise yüzde 33,8 olarak gerçekleştiği görüldü.
Ar-Ge merkezi sayısı düştü, personel sayısı arttı
Türkiye Ar-Ge ve İnovasyon Raporu verilerine göre, Ar-Ge ve tasarım merkezlerinin toplam sayısında düşüş devam ederken, buna karşılık son yıllarda verimlilik ve performans artışı gözlemlendi. Ar-Ge merkezi sayısı 1592’den 1576’ya düşerken, tasarım merkezlerinin sayısında 338’den 316’ya daha belirgin düşüş oldu. Toplam istihdam sayısı ise, 4 bine yakın artış göstererek, 82 bin 500 kişiye ulaştı. Firma başına ortalama tescilli patent sayısı da 5,2’den 6,5’e yükselirken, firma başına ortalama personel sayısı ise 49’dan 53’e çıktı.
Patente uluslararası başvurular geriledi
Öte yandan patent başvurularında Türkiye’de 9 bin sınırının aşıldığı açıklanan raporda, yerleşiklerin yaptıkları uluslararası başvurularda ise ciddi bir düşüş gerçekleşti. Aynı şekilde yabancıların başvurularında da yüzde 25 küçülmeyle bir düşüş görüldü. Tasarım tescil başvurularında ise 2021’de başlayan yüksek artış bu yıl da devam ederek toplam başvuru sayısı 7 bin 800’ün üstüne çıktı. Yabancıların tasarım tescil başvurularında ise yüzde 10’un üzerinde artış yaşandı.
Teknoparklarda verimlilik artışı alarm veriyor
Rapora göre, teknoparkların toplam performanslarına bakıldığında genel olarak kapasitelerinin arttığı ancak verimliliğin ve performansın aynı oranda artmadığı ortaya çıktı. Kapasite açısından geçtiğimiz yıl 8 yeni teknopark ile toplam teknopark sayısı 81’e yükseldiği belirtilen raporda, teknoparklara yaklaşık bin 300 yeni firma ile toplam firma sayısı 8 bin 605’e çıkarken 14 bin yeni istihdam toplam yaklaşık 90 bin kişiye ulaştı.
Öte yandan toplam ciro 141 milyar TL’den 196 milyar TL’ye yükselmiş olsa da, dolar bazında son yıllarda ilk kez azalarak 16 milyar dolardan 11,8 milyar dolara düştü. Teknoparklardan yapılan toplam ihracatın cironun yüzde 68’ini oluşturması da raporda dikkat çekti. Firma başına performans değerlendirmesi yapıldığında, anlamlı yükselişin olmadığı gözlendi.
Türkiye, bilimsel yayınlarda nicelikte lider
Rapora göre ayrıca bilimsel yayınlarda Türkiye bir önceki yıla göre, yüzde 11’lik artış oranıyla, atıf alabilen yayın sayısını en çok artıran OECD ülkesi oldu. Yüksek düzeyli nicelik artışının devam ettiği belirtilen raporda, atıf sıralamasında da 1 sıra yükselerek 13’üncü olmasına rağmen nitelik göstergeleri aynı seviyede kaldı.
