Geçen hafta yazı yazamadık kusura bakmayın. Merak etmeyiniz, zaten kimsenin dikkatini de çekmemiş. En ufak mantık ya da imla hatasında, mail atanların hayal dünyasında pek yer edememişiz galiba. Neyse, biz işimize daha sıkı sarılalım. Belki bir iki genç arkadaşın ya da, emeklinin hayal dünyasına bir şeyler katabiliriz. Ne de olsa yeni bir aya yaklaşıyoruz.
Hemen, önümüzdeki ayın Ay takvimine bir göz atalım. 4 Aralık 2023 (Ay’ın dünyamızdan en uzak olduğu gün); 8 Aralık (Ay düğümü); 16 Aralık (Ay’ın Dünya’ya en yakın olduğu gün) ve 21 Aralık (Ay düğümü) günlerinde Ay takvimini izleyenler sulama ve ayrık otlarını temizleme dışında hiçbir tarımsal eylemde bulunmazlar. Bunların dışında 14 ile 26 Aralık günleri çıkan Ay günleridir. Diğer günler ise inen Ay günlerine uymaktadırlar.
Aralık ayına gelince, bahçede çok fazla bir iş kalmayabiliyor. Bunun yanında, her durumda kendine iş arayanlarımız bahçe makası ile dışarı çıkıp bir şeyler kesmek, ortalığı temizlemek isteyebilir. Burada unutmayacağımız en önemli nokta şudur: Zinhar bir şeyler kesmeyin. Şimdi hemen askeri bir disiplinle, yok da dememek lazımdır. Hastalıklı, ya da fırtınada kırılmış dalları ister istemez pürüzsüz bir şekilde kesmek, budamak gerekecektir. Bunlar, doğal olarak çok uç durumlar. Aklımızda tutacağımız ayrıntı, geç sonbahar döneminde bitkileri kesmek, budamak, yaralamak, berelemek kesinlikle yapılmaması gereken faaliyetlerdir.. Doğal olarak, sonbaharın başında çelik almak için bir yığın dalı kesmişizdir.
Bir dalı budadığımız zaman, kesi bölgesinde bir anlamda iyileşme dokusu oluşur. Buralarda iyileşme olurken, yeni dallar çıkmaya çalışabilir. Siz budamayı Aralık ayında yaptıysanız, Ocak ya da Şubat aylarında, yani kışın en soğuk aylarında buralardan yeni dallar çıkmaya çalışacaktır. Yemiş veren ağaçları ya da çiçek veren çalıların geç sonbahar budaması bitkinin bir sene sonraki çiçek ve yemiş miktarını azaltır. Ayrıca yeni çıkmaya çalışan dallar soğukta, yukarıda söylediğimiz gibi bir anlamda gangrene olur ve siyahlaşarak kururlar.
İlkbaharda çiçeklenen bir çok bitki tomurcuklarını sonbaharda oluştururlar. Bunlara örnek olarak Japon ayvası, leylak, fil baharı ya da altın çanak bitkisini verebiliriz. Dolayısı ile ilkbaharda çiçeklenen süs bitkilerini, çiçeklenmeden hemen sonra budamalıyız ki, yeni dallar hemen çıkmaya başlasın, yazın bu dallar gelişsin sonra da sonbaharda tomurcuklar oluşsun. Özellikle elma, armut, badem, kiraz, şeftali, nektarin gibi gülgiller ailesinin fertleri sonbaharda kesinlikle budanmazlar. Bu ağaçları zamansız budamanın, kesi yerlerinde bakteri ve mantar hastalıklarına giriş için zemin hazırlayacağını her bahçıvanın bilmesi gerekir.
Herdem yeşil ağaçlar ve çalılar, sonbaharda çiçeklenen bitkiler, “Echinesea” gibi aromatik ya da bizim kullandığımız şekli ile baharlı bitkiler, “Sedum” ailesinin fertlerinden “Sedum spectabile” ya da yeni adı ile “Hylotelephium spectabile” kesinlikle sonbaharda kesilmemeli, yaralanmamalıdır. Gelin görün ki, bahçedeki kedilerden ya da hızlı esen rüzgarlardan zarar görülmemeleri neredeyse imkansız gibi bir şey. Böyle bir durumda kopan parçaları hemen saksıya dikerek bir seraya almak, arkasından da seneye ilkbaharda dikmek en akıllıca yöntem olacaktır.
Yukarıda uzun uzun bahsettiğimiz gibi kesin olarak yemiş veren ağaçları sonbaharda budamamak gerekir. Burada tek sıradışı narenciyelerdir. Yalnız o da hiç don olmayan bölgelerde mandalina, portal, greyfurtlar gerekirse geç sonbahar dönemlerinde budanabilirler. Bunlarla beraber, bu mevsimde, soğuk ve dağlık bölgelerde incirleri bile budamak sorunlu hale gelebilir. İncire gelene kadar, açelya, orman gülü (Rhododendron), manolya, kamelya gibi asit seven bitkiler, kasımpatı, kelebek çalısı, kartopu, ispirya ya da keçi sakalı gibi bitkiler, bir de aman unutmadan Japon akça ağaçları sonbaharda budanmazlar.
Bu hafta çorbada tuzu olanlardan değil de tamamen çorbayı yapan Fadime Can hocamıza teşekkür edeceğiz. Kendisi istek üzerine anında, elma ve leylak fotoğraflarını yolladı. Sağolsun Serpil Üçok ise dökülen akçaağaç yapraklarından oluşan harika bir görüntü yolladılar sağolsunlar. Arka plandakisarı yeşl çalımsı formdaki bitkiler ise Latince adıyla “Hakonechloa macra”.
Keyifli Bahçeler…
