Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, jeopolitik gerilimler ve artan gümrük tarifeleri nedeniyle büyüme tahminini düşürdü
Naz Tükel
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD), 2025 yılına ilişkin ekonomik büyüme tahminini düşürdü. Banka, kalıcı jeopolitik belirsizlikler ve küresel düzeyde artan gümrük tarifelerinin, bölgedeki kilit ekonomiler üzerinde ciddi baskı oluşturduğuna dikkat çekti. Salı günü yayımlanan son Bölgesel Ekonomik Görünüm raporunda, EBRD şubat ayındaki tahmine kıyasla bölgesel büyüme beklentisini 0,2 puan aşağı çekerek 2025 için yüzde 3, 2026 içinse mütevazı bir artışla yüzde 3,4 olarak açıkladı.
EuroNews’un 13 Mayıs tarihli haberine göre, bu aşağı yönlü revizyon; dış talepteki zayıflama, ticaretteki aksaklıklar ve giderek daha değişken hale gelen küresel politika ortamının bir sonucu olarak değerlendiriliyor. Özellikle ABD’nin yeni gümrük tarifeleri, küresel tedarik zincirlerini olumsuz etkileme potansiyeli nedeniyle, ihracata bağımlı Avrupa ülkeleri açısından önemli bir risk teşkil ediyor. EBRD’ye göre, Banka’nın faaliyet gösterdiği ülkelerden ABD’ye yapılan ithalatlarda etkili gümrük tarifesinin ortalaması, 2024’teki yüzde 1,8 seviyesinden yüzde 10,5’e yükselecek. İhracat yapısında bir değişiklik olmazsa, bu artışın doğrudan etkisi hissedilecek. Bazı ülkeler daha düşük tarifeli ticaret yollarına yönelerek bu etkinin bir kısmını hafifletebilirken, genel tablo yine de olumsuz. EBRD Başekonomisti Beata Javorcik, “Yeni açıklanan tarifelerin tam makroekonomik etkilerini anlamak zaman alacak olsa da bölgelerimizin yüksek belirsizlik ve daha yavaş büyüme dönemine girdiği şimdiden açık” dedi. Javorcik, uzun süren belirsizliğin ağır ekonomik maliyetler yaratabileceği uyarısında bulunarak, başlıca ekonomik aktörler arasında yapıcı bir diyalog kurulmasının ve ticaret politikasında uzlaşı sağlanmasının şart olduğunu belirtti.
EBRD bölgelerinde enflasyonist baskılar da devam ediyor. Güçlü iç talep, gevşek maliye politikaları ve yüksek nominal ücret artışları bu durumu besliyor. 2024 Eylül’ünde yüzde 5,3’e kadar gerileyen ortalama enflasyon, 2025 Şubat’ında yeniden yüzde 6,1’e çıktı. Bölgedeki kamu borcu, GSYH’nin yaklaşık yüzde 52’si seviyesinde seyrediyor ve önümüzdeki dört yıl boyunca bu seviyede kalması bekleniyor. Ancak EBRD’ye göre bu tahmin, hükümetlerin daha sıkı mali önlemler açıklayarak harcamaları sanayi politikaları, savunma ve faiz ödemelerine yönlendireceği, bazı alanlarda ise kesintiye gideceği varsayımına dayanıyor.
Ekonomik yavaşlamanın etkileri bölgelere göre farklılık gösteriyor. EBRD’ye göre Batı Balkanlar, Baltık ülkeleri ve Orta Avrupa, büyüme açısından en sert daralmaları yaşayacak. Batı Balkanlar’da büyümenin 2025’te yüzde 3,2 olması, 2026’da ise yüzde 3,4’e yükselmesi bekleniyor. Bu yavaşlamada, Sırbistan’daki siyasi istikrarsızlık ve Batı Avrupa’daki gelişmiş ekonomilerdeki durgunluğun yarattığı zincirleme etkiler belirleyici olacak. Sırbistan, Kuzey Makedonya, Bosna-Hersek ve Karadağ bu durumdan en çok etkilenecek ülkeler arasında yer alıyor. Orta Avrupa ve Baltık ülkelerinde ise büyümenin bu yıl yüzde 2,4, 2026’da ise yüzde 2,7 olacağı öngörülüyor.
Almanya’dan gelen talebin azalması ve küresel belirsizliklerin artması, Slovakya, Estonya ve Macaristan gibi ülkeleri olumsuz etkiliyor. Güneydoğu Avrupa Birliği ülkelerinde ise 2025’te yüzde 2, 2026’da yüzde 2,4 oranında mütevazı bir toparlanma bekleniyor. Bu toparlanmada özellikle Bulgaristan’daki iç talep belirleyici olacak. Güney ve Doğu Akdeniz ekonomilerinde bu yıl yüzde 3,6, 2026’da ise yüzde 3,9 oranında büyüme öngörülüyor. Türkiye ekonomisi ise 2024’teki yüzde 3,2’lik büyümenin ardından, sıkı para politikası ve zayıflayan iç-dış talep nedeniyle 2025’te yüzde 2,8’e gerileyecek. Ancak 2026’da büyümenin yeniden yüzde 3,5’e çıkması bekleniyor. Doğu Avrupa ve Kafkasya ülkeleri için büyüme tahminleri 2025’te yüzde 3,5, 2026’da ise yüzde 4,3 seviyesinde. Fakat Ukrayna’daki enerji altyapısına yönelik süren saldırılar ve AB talebindeki zayıflama, Ukrayna ve Moldova’nın toparlanma sürecini sekteye uğratabilir.
