Hayvan Hakları İzleme Komitesi (HAKİM), Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) 2025 yılının ilk altı ayında hayvan haklarına ilişkin verilen kanun tekliflerini, araştırma önergelerini ve yazılı soru önergelerini inceledi. Elde edilen veriler, Meclis’in denetim ve yasama işlevinin giderek zayıflatıldığını bir kez daha ortaya koydu. TBMM’de bir denetim aracı olarak çalışan yazılı soru önergeleri, kâğıt üzerinde hükümetin faaliyetlerini denetlemek ve bilgiye erişimi sağlamak açısından kritik bir mekanizma olmasına rağmen, uzun süredir sistematik biçimde etkisiz kılınıyor. HAKİM Rapor kapsamında incelenen 48 soru önergesinin 22’sine hiç cevap verilmediğini, cevap verilen önergelerin önemli bir kısmının ise sorulan temel soruları karşılamaktan uzak, yüzeysel ve eksik olduğunu belirtiyor.
Rapora göre özellikle ithal edilen hayvanlar, hastalık verileri, yaban hayatının korunması ve barınak koşulları gibi hem hayvan hakları hem de halk sağlığı açısından hayati önem taşıyan konularda kamuoyu doğru bilgiye ulaşamıyor.
Muhalefet tarafından sunulan teklifler yok sayılıyor
Raporda “hayvan” sözcüğüyle yapılan taramalarda 2025 yılının ilk yarısında verilen 2 kanun teklifinin tespit edildiği, her ikisinin de CHP İstanbul milletvekili Nimet Özdemir tarafından sunulduğu görülüyor. Ayrıca “hayvan” anahtar sözcüğüyle ulaşılan ilgili 2 Meclis araştırma önergesinin ise DEM Parti milletvekilleri tarafından hazırlandığı belirtiliyor. Raporda mevcut Meclis aritmetiği nedeniyle muhalefet partilerinin hazırladığı kanun tekliflerinin ve önergelerinin komisyonlarda bekletildiği, gündeme alınmadığı veya Genel Kurul’da çoğunluğu elinde bulunduran AKP ve MHP tarafından tartışılmadan reddedildiği de vurgulanıyor. Raporda bu durumun demokratik temsilin tek sesliliğe indirgenmesine ve Meclis’in yasama ve denetim işlevinin iktidar partisi lehine daraltılmasına yol açtığı sonucuna varılıyor.
2025’in ilk yarısına ait soru önergeleri verileri
48 soru önergesi incelendi. Önergelerin 25’i CHP, 15’i DEM Parti, 4’ü İYİ Parti, 1’i TİP, 2’si Yeni Yol Grubu ve 1’i bağımsız milletvekili tarafından verildi. 26 önergeye cevap verildi, 22’si yanıtsız bırakıldı. Önergelerin 39’u Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı’yı muhatap aldı. Soru Önerge Konuları: İthal edilen hayvanlar, ihracat ve aşılar ile ilgili 12, hayvan hastalıkları ile ilgili 10, barınaklar ve sokakta yaşayan hayvanlar ile ilgili 9, koruma altındaki hayvanlar, biyoçeşitlilik ve yaban hayvanları ile ilgili 4, balık ölümleri ile ilgili 3, avcılık ile ilgili 2, balıkçılık ile ilgili 1, eğitim müfredatına hayvan sevgisi ile ilgili ders eklenmesi ile ilgili 1, hayvanların kimliklendirilmesi ile ilgili 1, hayvana yönelik şiddetin önlenmesi ile ilgili 1, hayvan kaçakçılığı ile ilgili 1, at, eşek, katır sayılarına ilişkin 1, tavukçuluk ile ilgili 1, süt “ürünlerinin” denetlenmesine ilişkin 1, olmak üzere toplam 48 soru önergesi incelendi.
Demokratik işleyiş ve hak temelli politikalar ön koşul
HAKİM, hakların ancak bilgiye erişimin, hesap verebilirliğin ve çoğulculuğun korunduğu bir Meclis ortamında güçlenebileceğini vurguluyor. Gerçek bir değişimin bu mekanizmaların işler hale getirilmesiyle mümkün olacağını ifade eden HAKİM, yaşananları kayıt altına almaya ve herkes için daha şeffaf, hesap verebilir bir yönetim anlayışı için mücadele etmeye devam edeceğini belirtiyor.
