Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan 2024 yılı Mayıs ayı bütçe rakamlarına göre, bütçe 219,4 milyar lira fazla verdi ve toplam ilk beş ayın açığı Nisan ayında 691,3 milyar lira iken Mayıs sonunda 471,9 milyar liraya geriledi. Mayıs ayı gelirleri 1.007,1 milyar, giderleri ise 787,7 milyar olarak gerçekleşti. Gelirlerin %89,2’si 898,4 milyar lira olarak vergi gelirlerinden oluşurken faiz dışı giderler 677,1 milyar, faiz giderleri de 110,6 milyar lira oldu. Geçen yıl Mayıs ayı faiz giderleri 102,7 milyar lira idi.
İlk beş ayda bütçe giderlerinin %97,9 artarken gelirlerinin %100,99 artması açığı azalmasına neden oldu. Faiz giderleri geçen yıla göre %99,75 artarak 237,9 milyardan 475,1 milyara yükselmiş olması dikkat çekiyor. 2024 yılı bütçesinde toplam faiz giderleri 646,1 milyar’dan 1.254 milyara %94 oranında artacak şekilde programlanmış bulunuyor. Bu da yaklaşık aylık 100 milyar lira faiz gideri anlamına geliyor. Mayıs ayında verilen bütçe fazlası nedeniyle ilk beş ayda gerçekleşen ortalama aylık açık 94 milyar litraya gerilemiş bulunuyor. Nisan sonunda ortalama aylık 170 milyarı geçmiş idi.
2024 yılının Ocak-Mayıs dönemi giderlerinin iki büyük kalemini %68,31 ile personel giderleri ve cari transferler oluşturuyor. Personel giderleri %139,62 artarak 449,8 milyardan 1.077,7 milyara yükselerek giderlerin %29,03’ünü; cari transferler ise %84,54 artarak 790,1 milyardan 1.458,1 milyara yükselerek toplam giderlerin %39,28’ini oluşturdu.
Bütçenin toplamda %100,9 oranında artan gelirleri içinde vergi gelirleri %99,12 artarak 1.371,2 milyardan 2.730.2 milyara yükselirken, toplam gelirlerin %84,26’sını oluşturdu. Geçen yıl bu oran %85 idi.
Aşağıdaki tabloda 2023 ve 2024 yıllarına ait Ocak – Mayıs ayları bütçe kalemlerindeki gerçekleşmeler ve artış oranları yer alıyor.
2023-2024 OCAK-MAYIS BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ
| (milyon) TL | 2023 | 2024 | Artış |
|---|---|---|---|
| Bütçe Giderleri | 1.875.715 | 3.712.050 | 97,90% |
| Faiz Hariç Giderler | 1.637.846 | 3.236.904 | 97,63% |
| Personel Giderleri | 449.760 | 1.077.721 | 139,62% |
| SGK Devlet Primi | 69.348 | 132.919 | 91,67% |
| Mal ve Hizmet Alımları | 135.631 | 223.699 | 64,93% |
| Cari Transferler | 790.144 | 1.458.138 | 84,54% |
| Sermaye Giderleri | 107.966 | 214.567 | 98,74% |
| Sermaye Transferleri | 45.170 | 12.236 | -72,91% |
| Borç Verme | 39.827 | 117.624 | 195,34% |
| Faiz Giderleri | 237.869 | 475.147 | 99,75% |
| Bütçe Gelirleri | 1.612.124 | 3.240.147 | 100,99% |
| Genel Bütçe Gelirleri | 1.566.274 | 3.150.706 | 101,16% |
| Vergi Gelirleri | 1.371.153 | 2.730.239 | 99,12% |
| Teşeb. ve Mülkiyet Geliri | 83.037 | 64.754 | -22,02% |
| Özel Gelirler Bağışlar | 10.001 | 46.327 | 363,24% |
| Faizler, Paylar ve Cezalar | 94.136 | 300.143 | 218,84% |
| Sermaye Gelirleri | 5.939 | 5.301 | -10,75% |
| Alacaklardan Tahsilat | 2.006 | 3.941 | 96,42% |
| Özel Bütçeli İd. Gelirleri | 33.721 | 67.416 | 99,92% |
| Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Gelirleri | 12.130 | 22.025 | 81,58% |
| Bütçe Dengesi | -263.590 | -471.903 | 79,03% |
| Faiz Dışı Denge | -25.722 | 3.244 | -112,61% |
- Yukarıdaki tablodaki cari transferlerin alt kalemlerine baktığımız zaman 1.458,1 milyar liralık giderin 135,1 milyar lirası görevlendirme gideri ve bu rakamın 89,7 milyar lirası da KİT görevlendirme giderleri;
- 353,4 milyardan %97,35 artarak 697,3 milyar liraya çıkan hazine yardımları, – ki bu son rakamın içinde 236,9 milyar lira devlet sosyal güvenlik katkısı ve 36,6 milyar lira da sosyal güvenlik açığı finansmanı yer alıyor. Sosyal güvenlik açığı finansmanı 2024 yılı için 385,6 milyar olarak öngörülmüş bulunuyor.
- 109,2 milyar lira SSK 5 puan indirimi giderleri; 39,7 milyar lira da emeklilere ek ödeme bulunuyor.
- Tarımsal destekleme ödemelerinin de %38,6 artarak 34,3 milyardan 47,5 milyara yükselmiş olması artış oranıının azlığı nedeniyle dikkat çekiyor.
- Hane halkına yapılan diğer transferlerde azalma var. Bu gider 82,6 milyardan 79,3 milyara gerilemiş bulunuyor. Sermaye giderleri %98,7 artarak 107,9 milyardan 214,6 milyara, borç verme işlemleri %195,3 artarak 39,8 milyardan 117,6 milyara yükselmiş bulunuyor. Bu kalemde KİT sermayesinin 26,2 milyardan 84,1 milyara yükselmiş olması bu artışın başlıca nedeni olarak gözüküyor.
- Gelir kalemlerine baktığımızda birinci sırada 293,3 milyardan %82,23 artarak 534,5 milyara yükselen ithalde alınan Katma Değer Vergisi,
- İkinci sırada %97,7 artarak 251,3 milyardan 497,1 milyara yükselen Özel Tüketim Vergisi;
- Üçüncü sırada %125,88 artarak 213,1 milyardan 481,3 milyara yükselen Gelir Vergisi;
- Dördüncü sırada da %61,02 artarak 280,7 milyardan 451,9 milyara yükselen kurumlar vergisi;
- Beşinci sırada %176,43 artarak 128,7 milyardan 355,8 milyara yükselen Dahişde Alınan KDV yer alıyor.
- Özel Tüketim vergisi alt kalemlerinde motorlu taşıtlardan alınan ÖTV %44,78 artarak 125,1 milyardan 181,2 milyara; petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV %320,67 artarak 32,3 milyardan 135,9 milyara; alkollü içeceklerden alınan ÖTV %70,3 artarak 19,3 milyardan 32,9 milyara; tütün mamullerinden alınan ÖTV %110,5 artarak 51,5 milyardan 108,4 milyara; dayanıklı tüketim ve diğer mallardan alınan ÖTV de %70,57 artarak 20,6 milyardan 35,1 milyara yükselmiş durumda.
- Gelirlerin %84,26’sı Vergi Gelirleri; Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Vergileri %31,05 ve Uluslararası Ticaret ve Muamelelerden Alınan Vergiler de toplam vergilerin %19,15’ini oluşturuyor.
