Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan 2024 yılı Ekim ayı bütçe rakamlarına göre, bütçe 186,271 milyar lira açık verdi ve toplam ilk dokuz ayın açığı Eylül sonunda 1.074,018 milyardan Ekim sonunda 1.260,289 milyara yükseldi. Ekim ayı gelirleri 769,2 milyar, giderleri ise 955,5 milyar olarak gerçekleşti. Gelirlerin %83,7’si 643,605 milyar lira olarak vergi gelirlerinden oluşurken faiz dışı giderler 819,260 milyar, faiz giderleri de 136,219 milyar lira oldu. Geçen yıl Ekim ayı faiz giderleri 66,810 milyar lira idi.
İlk dokuz ayda bütçe giderleri %14,77 artarken gelirlerinin %75,1 arttığı dikkat çekiyor. Faiz giderleri geçen yıla göre %95,1 artarak 537,7 milyardan 1.048,9 milyara yükselmiş bulunuyor. 2024 yılı bütçesinde toplam faiz giderleri 646,1 milyar’dan 1.254 milyara %94 oranında artacak şekilde programlanmış durumda. Bu da yaklaşık aylık 100 milyar lira faiz gideri anlamına geliyor. Ekim ayı itibarıyla ilk on ayda gerçekleşen toplam açık 1.260,289 milyar olurken, ortalama aylık açık 126 milyar lira olarak gerçekleşmiş durumda.
2024 yılının Ocak-Ekim dönemi giderlerinin iki büyük kalemini %65,80 ile personel giderleri ve cari transferler oluşturuyor. Personel giderleri %105,05 artarak 1.069,5 milyardan 2.248,3 milyara yükselerek giderlerin %27,71’in; cari transferler ise %69,18 artarak 1.826 milyardan 3.090 milyara yükselerek toplam giderlerin %38,09’unu oluşturdu. Giderler içinde faiz giderlerinin payı da %12,93 seviyesinde.
Bütçenin toplamda %75,12 oranında artan gelirleri içinde vergi gelirleri %70,36 artarak 3.391 milyardan 5.777 milyara yükselirken, toplam gelirlerin %84,30’unu oluşturdu. Geçen yıl bu oran %86,6 idi.
Aşağıdaki tabloda 2023 ve 2024 yıllarına ait Ocak – Ekim ayları bütçe kalemlerindeki gerçekleşmeler ve artış oranları yer alıyor.
2023-2024 OCAK -EKİM BÜTÇE GERÇEKLEŞMELERİ
| (milyon) TL | 2023 | 2024 | Artış |
|---|---|---|---|
| Bütçe Giderleri | 4.521.796 | 8.114.115 | 79,44% |
| Faiz Hariç Giderler | 3.984.122 | 7.065.211 | 77,33% |
| Personel Giderleri | 1.096.489 | 2.248.311 | 105,05% |
| SGK Devlet Primi | 153.574 | 275.599 | 79,46% |
| Mal ve Hizmet Alımları | 322.368 | 517.568 | 60,55% |
| Cari Transferler | 1.826.752 | 3.090.522 | 69,18% |
| Sermaye Giderleri | 296.487 | 636.751 | 114,77% |
| Sermaye Transferleri | 162.778 | 61.691 | -62,10% |
| Borç Verme | 125.675 | 234.769 | 86,81% |
| Faiz Giderleri | 537.674 | 1.048.905 | 95,08% |
| Bütçe Gelirleri | 3.913.733 | 6.853.826 | 75,12% |
| Genel Bütçe Gelirleri | 3.828.871 | 6.677.540 | 74,40% |
| Vergi Gelirleri | 3.391.461 | 5.777.663 | 70,36% |
| Teşeb. ve Mülkiyet Geliri | 107.812 | 112.327 | 4,19% |
| Özel Gelirler Bağışlar | 23.302 | 128.827 | 452,86% |
| Faizler, Paylar ve Cezalar | 290.814 | 633.152 | 117,72% |
| Sermaye Gelirleri | 9.985 | 15.728 | 57,51% |
| Alacaklardan Tahsilat | 5.496 | 9.843 | 79,10% |
| Özel Bütçeli İd. Gelirleri | 63.925 | 139.256 | 117,84% |
| Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Gelirleri | 20.937 | 37.030 | 76,86% |
| Bütçe Dengesi | -608.063 | -1.260.289 | 107,26% |
| Faiz Dışı Denge | -70.389 | -211.385 | 200,31% |
- Yukarıdaki tablodaki cari transferlerin alt kalemlerine baktığımız zaman 3.090,5 milyar liralık giderin 310 milyar lirası görevlendirme gideri ve bu rakamın 191 milyar lirası da KİT görevlendirme giderleri;
- 804 milyardan %81,1artarak 1.456 milyar liraya çıkan hazine yardımları, – ki bu son rakamın içinde 516,2 milyar lira devlet sosyal güvenlik katkısı yer alıyor.
- 220,4 milyar lira SSK 5 puan indirimi giderleri; 87,9 milyar lira da emeklilere ek ödeme bulunuyor.
- Tarımsal destekleme ödemelerinin de %52,90 artarak 4,1 milyardan 73,6 milyara yükselmiş olması artış oranının azlığı nedeniyle dikkat çekiyor.
- Hane halkına yapılan diğer transferler %52,9 azalmış durumda. Bu gider 193,9 milyardan 141,5 milyara gerilemiş bulunuyor.
- Sermaye giderleri %114,77 artarak 296,5 milyardan 636,8 milyara, borç verme işlemleri %86,8 artarak 125,7 milyardan 234,8 milyara yükselmiş durumda. Bu kalemde KİT sermayesinin 96,1 milyardan 176,6 milyara yükselmiş olması bu artışın başlıca nedeni olarak gözüküyor.
- Gelir kalemlerine baktığımızda birinci sırada 534,6 milyardan %120 artarak 1.176,3 milyara yükselen Gelir Vergisi,
- İkinci sırada %60,5 artarak 708,9 milyardan 1.137,8 milyara yükselen Özel Tüketim Vergisi;
- Üçüncü sırada %45,87 artarak 746,9 milyardan 1.089,6 milyara yükselen İthalde alınan Katma Değer Vergisi;
- Dördüncü sırada da %106 artarak 522 milyardan 1.076 milyara yükselen Merkezi Yönetim Dışı Vergi Gelirleri yer alıyor.
- Dahilde Alınan Katma Değer Vergisi de 404,8 milyardan %97,41 artışla 799,2 milyara yükselmiş bulunuyor.
- Özel Tüketim vergisi alt kalemlerinde motorlu taşıtlardan alınan ÖTV %17,32 artarak 337 milyardan 395,5 milyara; petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV %155,9 artarak 126,2 milyardan 322,9 milyara; alkollü içeceklerden alınan ÖTV %53,17 artarak 55,5 milyardan 85,1 milyara; tütün mamullerinden alınan ÖTV %82,95 artarak 138 milyardan 252i5 milyara; dayanıklı tüketim ve diğer mallardan alınan ÖTV de %60,05 artarak 44,9 milyardan 71,9 milyara yükselmiş durumda.
