GÜLCİHAN ALTINKAYA
Hızla artan et fiyatları nedeniyle tüketicinin kırmızı ete ulaşması zorlaşırken, et üreticisi ise maliyetlerini karşılamak için hayvanlarını elden çıkarmak ya da fiyatları artırmak zorunda kalıyor. Bu durum sektörde kısır döngüye neden oluyor. Ulusal Kırmızı Et Konseyi’nin (UKON) 2023 Aralık ayına ilişkin son verilerine göre, dana etinin ortalama kilogram fiyatı 243 TL’yi, kuzu etinin ise 247 TL’yi buldu. 2022 yılı aralık ayında dana etinin ortalama kilogram fiyatı 118 TL iken, kuzu eti 112 TL civarında bulunuyordu.
Üretimde %10’a yakın düşüş beklentisi
Et üretimindeki düşüşe değinen İzmir Kasaplar Odası Başkanı Melih Şenkara, “Üretici elindeki malı çıkartıp bir daha üretmemeye başladı. Bu yıl için et üretiminde yüzde 10’a yakın düşüş bekliyoruz. Çünkü kesim yaptığımız için üreticiden aldığımız ürün azalıyor. Bu da üretimin azaldığını gösteriyor. Daha sonra hastalık sebebiyle ithalatta yavaşlama oldu. Böylece fiyatlar yükseldi. Küçük baş hayvancılıkta ise süt kuzunun çıkmasına yaklaşık bir ay var. Her yıl bu dönemde hayvan azaldığı için bir fiyat yükselişi görüyoruz. Arz talebi karşılamıyor. Bu yüzden fiyatlarda bir yükseliş görülüyor. Yapılan maliyet hesabı da üreticiyi kurtarmıyor. Bir üretici, ürettiği hayvanı sattığı zaman alabildiği diğer mamulleri her yıl aynı oranda alabilmeli. Ürün alabilirliğin ve üretimin azalması da fiyatlara yansıdı” diye konuştu.
Çözüm; üreticiye devrim niteliğinde destek
Şenkara, sorunların baskılamayla değil destekle çözülebileceğini belirterek şunları söyledi: “Et fiyatlarında Et ve Süt Kurumu’nun fiyat baskılamalarıyla belki bir dönem daha stabil tutulabilir ya da bir miktar geri çekilme yaşanabilir. Ama bu geçici çözüm. Sonuç itibariyle üreticinin elindeki ürün çıkartmasına neden olunursa bu bize daha yüksek fiyatlarla ürün satma olarak geri döner. Devletin yapmış olduğu destekler var. Lakin mevcut piyasa koşullarında yeterli olmuyor. Üreticiye parasal destek yerine yem desteği sağlanırsa çok daha doğru olur. Geçen yıl 300-330 TL bandında olan bir çuval yem şu anda 550 TL bandına çıktı. Tabii maliyetlerdeki artıştı üretici bir yandan zorluyor. Üreticinin devrim niteliğinde bir desteğe ihtiyacı var.”
Enflasyon fiyatlarda belirleyici
Mevsim itibarıyla geçtiğimiz yılbaşından sonra doğan kuzuların bitme noktasında oluğuna değinen Ankara Kasaplar Odası Başkanı Fazlı Yalçındağ, “Yerine yenileri doğacak ve piyasaya çıkacak. Bu her sene yaşadığımız bir olay ama öte yandan ülkemizde yüksek bir enflasyon var. Et fiyatlarında bir artış oluyorsa bunun sorumlusu kasap esnafı değil. Yüksek enflasyon nedeniyle vatandaşın satın alma gücü çok düşük. Enflasyon devam ettiği sürece bu fiyatlara yansıyacak. Biz istikrardan yanıyız. Sektör, piyasaların yukarıya doğru hareketlenmediği, enflasyonun düşük olduğu dönemlerde rahatlıyor. Normal şartlarda ete her ay 3-5 TL gibi bir zam gelse piyasalar bunu kabullenir. Asıl sorun bıçak kemiğe dayandığı zaman fiyatların fırlaması oluyor” diye ifade etti.
Aile işletmeleri azalıyor
Beslenen hayvanların kesime gidecek olgunluğa erişene kadar 35-36 aylık bir zaman diliminde çok fazla maliyeti olduğunu söyleyen Yalçındağ, “Maliyetlerdeki artış üreticiyi zorluyor. Öte yandan aile işletmelerinin de sayısı azalıyor. Üretilen etin yüzde 70-80’ini büyük ölçekli 50-60 işletme üretiyor. Bu da fiyatların oluşumunda söz sahibi oluyor. Altını çizerek söylüyorum ki sorumlu satış noktası yani kasap esnafı değil. Öte yandan kesim fiyatları arttıkça beslenecek dananın da fiyatı artıyor ve kısır bir döngüye giriliyor. Bugün kestirilen dananın parasıyla dana almak istediğinizde kestirdiğiniz kadar dana alamıyorsunuz. Bu durum hem sermaye hem güç kaybı oluşturuyor” dedi.
